Tìm hiểu về màu men xanh được áp dụng cho trang trí gốm

Một truyền thống sâu sắc tồn tại cho gốm men xanh hấp dẫn. Các cuộc khai quật khảo cổ ở cao nguyên của Iran và Trung Á đã khám phá ra đồ gốm màu xanh ngọc lam. Những sản phẩm này bao gồm "bình pilgrim" và bát lớn và các bình chứa ngũ cốc .. Khi Persia là trung tâm thương mại, kỹ thuật glazing được cho là đã được giới thiệu từ Ai Cập hoặc Mesopotamia. Các thợ gốm Ba Tư rất sáng tạo và đi tiên phong trong nhiều kỹ thuật mới.

Tranh trang trí dưới lớp men rõ ràng đã được các thợ sáo Hồi giáo đầu tiên thực hiện ở Syria, có thể là vào cuối năm 9 hoặc thế kỷ thứ 10. Màu sắc được sử dụng trong sơn lớp nền để tráng men được giới hạn ở ba màu: màu xanh cobalt, màu ngọc lam và màu đen. Các trang trí của hầu hết các lớp nền để tráng men sơn sử dụng thiết kế hoa văn và mô hình bản địa. Cobalt xanh, hoặc đôi khi thậm chí men ngọc lam cũng được sử dụng cho trang trí lấp lánh trên các sản phẩm được sản xuất tại Kasham, một trung tâm gốm ở Ba Tư Ngoài các con tàu, thợ gốm Kashan cũng sản xuất một số lượng lớn gạch ngói, một số trong đó được làm bằng nhiều chất bóng Gạch.

Ảnh 1. Màu sắc xanh của gốm tạo sự hài hòa niềm cảm hứng bất tận cho gia chủ 

Gạch lát bằng kính màu xanh lam có niên đại từ 900AD cũng đã được phát hiện ở Multan ở Pakistan và đã được sử dụng để xây dựng nhà thờ Hồi giáo Các gạch Kashi chịu ảnh hưởng bởi các thiết kế của Ba Tư và các kỹ thuật sản xuất và được cho là đã được giới thiệu từ Kashgar, Trung Quốc dưới ảnh hưởng của Mông Cổ Trung Quốc. Người ta tin rằng họ tinh chế phương pháp kính màu xanh bằng cách kết hợp các kỹ thuật tráng men của Trung Quốc với các thủ tục mâu thuẫn của Ba Tư.

Tuy nhiên, phải đến thế kỷ 14, gốm sứ xanh trắng mới được hoàn thiện. Đó là khi giao thương đã phát triển, cho phép các “trung tâm gốm” của thế giới có thể gặp gỡ và học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau. Màu xanh cobalt vốn là thế mạnh của gốm vùng Trung Đông và tìm được cách kết hợp với xương gốm trắng cùng lớp men trong suốt mịn màng của người Trung Hoa. Gốm xanh trắng vươn đến đỉnh cao với các sản phẩm gạch lát sàn và tường của khu vực Trung Đông, được kết hợp với công nghệ nung sứ (sản phẩm gốm được nung với nhiệt độ cực cao, từ 1.200 đến 1.400 độ C) tại vùng Đông Á.

Những sản phẩm gốm sứ men xanh trắng nổi tiếng nhất hẳn phải là gốm sứ thời Nguyên và Minh tại Trung Hoa. Đấng vương giả thời Minh rất chuộng màu men này, chính vì thế, hai họa tiết quen thuộc nhất của gốm xanh trắng thời đó là rồng và phượng. Một số hình vẽ khác như hoa lá, động vật và nội sảnh cũng được các nghệ nhân vẽ gốm ưa chuộng. Gốm sứ xanh trắng thời Nguyên – Minh cho đến giờ vẫn là niềm tự hào của người Trung Quốc về sự đa dạng bất tận sắc lam của các sản phẩm.

Đây cũng là loại men sớm nhất được sử dụng tại Bát Tràng, Việt Nam. Ngay từ thế kỷ 14, các nghệ nhân Bát Tràng đã sử dụng ô-xít cobalt làm màu vẽ gốm, và biến nó thành một trong những sắc màu đặc trưng của xứ gốm này, bên cạnh màu men nâu (không cần phải phủ men thủy tinh bên ngoài). Gốm xanh Bát Tràng cũng có nhiều mức độ ngả lam, từ xanh chì đến xanh rất sẫm. Tuy nhiên, nhìn chung, màu xanh lam của gốm Bát Tràng có sắc trầm, nhã nhặn, tương đối khác biệt với màu xanh có phần tươi tắn của gốm sứ Trung Hoa cùng thời.

Điều đặc biệt là dù đã có một lịch sử phát triển lâu dài như vậy, nhưng sắc men xanh trắng chưa bao giờ lỗi mốt. Cho đến nay, hầu hết các công ty sản xuất gốm đều lựa chọn màu men này để trang trí cho các sản phẩm gốm sứ của mình. Có lẽ, đó là bởi vẻ đẹp của gốm sứ xanh trắng luôn tìm được cách trở nên hài hòa với mọi hoàn cảnh.

Dù ở sắc độ lam nào, màu xanh trắng của gốm sứ cũng luôn gợi nhắc cho chúng ta về màu trời xanh, màu biển, màu của những rặng núi xa xa trong ánh chiều. Sắc xanh được lấy cảm hứng từ những hình ảnh tự nhiên vĩ đại nhất này rất giản dị, nhưng lại không quá mộc mạc như những màu men xuất hiện từ sớm khác như đỏ hay nâu.

Ảnh 2. Dĩa gốm màu men xanh hài hòa 

Điểm thú vị của gốm sứ men xanh là nhờ sự trung tính trong màu sắc và đa dạng sắc độ của mình, chúng có thể kết hợp với nhiều phong cách nội thất, dù là cổ điển hay hiện đại. Màu xanh lam của gốm sứ cũng trở thành nguồn cảm hứng bất tận với nhiều nghệ sĩ. Sắc xanh trắng này vượt qua khỏi địa hạt của gốm, trở thành màu sắc được ứng dụng trên nhiều sản phẩm nội thất khác như giấy dán tường, rèm cửa, gối, khăn trải, các tấm lót hay thảm trải sàn.

Các phương pháp làm  gốm men xanh sau đó đã đi đến Kashmir- nơi áp dụng nghiêm ngặt phương pháp đó duy nhất chỉ cho các ngôi đền, ngôi mộ và cung điện và nó đã trở nên sử dụng rộng rãi cho sản xuất gốm. Cuối cùng kỹ thuật gốm màu xanh được tìm thấy có đường xuống Delhi và Rajastan dưới thời trị vì của Mogul Các nhà cai trị vào thế kỷ 14. Rajasthan đã trở thành một trung tâm gốm màu xanh sau khi các vua của Jaipur bảo trợ nghệ thuật. Kỹ thuật này đã phát triển để sử dụng thạch anh đất, Multani mitti (fullerơ đất), gum borax, oxit coban, natri sulphat và các loại muối khác .. Chú thích rằng đồ gốm màu xanh đã được các vị vua Mughal sử dụng để thử nghiệm thực phẩm của họ, Họ có thể biết được bằng sự thay đổi men rượu của đồ gốm nếu thực phẩm bị giả mạo hoặc bị ngộ độc.